Reflectie is één van de onderdelen van het proces van ontwikkeling. Tijd voor reflectie geeft ruimte aan onze gedachten en helpt ons te begrijpen wat we doen en wat er daardoor gebeurt. Het helpt ons te zien of dat positief is, of dat dit juist problemen veroorzaakt.

“Life can only be understood backwards; but it must be lived forwards.” – Søren Kierkegaard “Het leven kan alleen achteraf begrijpen worden; maar je moet het vooruit leven.” – Søren Kierkegaard

Reflectie: de motor van het leren

Reflectie zorgt voor bewustwording. Het is reflectie die ons helpt om van ‘onbewust onbekwaam’ via ‘bewust onbekwaam’ ‘bewust bekwaam’ te worden. Reflecteren is de moter van het leren.

Reflectiemodel: de ontwikkeldriehoek

De ontwikkeldriehoek hiernaast bevat de drie verschillende onderdelen van ontwikkeling. Vaak start ontwikkeling met bewustwording, met het feit dat je bewust onbekwaam wordt (je ontdekt dat je iets niet kunt), waardoor je ontdekt dat je iets nog niet kunt. Dat zorgt ervoor dat je gaat reflecteren over het onderwerp en een ander antwoord gaat geven.

Verantwoordelijkheid

Verantwoordelijkheid, antwoord of actie is essentieel in dit leerproces, want zonder dat je de verantwoordelijkheid krijgt is er vaak veel minder noodzaak tot leren. Pas als je het stuur in de lesauto in handen krijgt ga je echt leren autorijden.

Bewustwording

Bewustwording is een essentiële tweede: want door ergens bewust mee bezig te zijn maak je de stap van

• Onbewust Onbekwaam: je weet niet dat je het niet kan
• naar Bewust Onbekwaam: je ontdekt wat je nog niet kunt
• naar Bewust Bekwaam: je leert het en doe het heel bewust
• naar Onbewust Bekwaam: je leert het en denkt er niet meer bij na

Als we het voorbeeld van rijles erbij pakken. Dan heb je geen idee wat je allemaal moet doen als je auto moet rijden. Door de eerste rijles wordt je bewust onbekwaam, je hoort over schakelen, over spiegels gebruiken om te kijken naar het andere verkeer en misschien nog wel meer. In de lessen daarna leer je het en ben je bewust bekwaam, je weet op een gegeven moment dat je het kunt, maar moet nog wel bij elke stap nadenken, remmen, koppeling intrappen, terugschakelen, etc. Maar als je nu je rijbewijs hebt, dan weet je dat je inmiddels onbewust bekwaam bent, en dat is maar goed ook. Want doordat deze dingen nu onbewust gebeuren kan je de aandacht echt op de weg houden.

Reflectie

Reflectie is in het hele proces belangrijk, het zorgt ervoor dat je leert en blijft ontdekken. Het is elke keer weer nodig om ons handelen bij te schaven.

Reflectie: juist als je het niet verwacht

Er zijn veel verschillende manieren voor reflectie, Nietsche zei dat alle grote gedachten zijn ontstaan tijdens het wandelen. Anderen praten over het moment ’s ochtends onder de douche of juist op weg terug van je werk of van een afspraak. Het zijn vaak de momenten die nutteloos lijken die ons het meeste helpen om te leren.

Het zijn ook momenten die we vergeten te nemen of opvullen met andere zaken.We luisteren radio of muziek, zetten de televisie aan of pakken een telefoon, ipad of computer.

Reflectie komt je achterna

Juist die momenten die spannend waren. Toen het net wel of net niet fout ging, die achtervolgen ons. Ons hoofd wil er even bij stilstaan. Ons hoofd wil de gebeurtenis letterlijk (re) terug (flectere) buigen, het een plekje geven. Soms zie ik mensen ervoor wegrennen en elk stukje van hun tijd vullen met andere zaken om er bij weg te blijven. Ondertussen neemt het stemmetje in ons hoofd langzaam af in volume tot het verdwijnt achter een ander stemmetje. Niet effectief, maar dit kun je lang volhouden. Soms totdat je opeens stilgezet wordt en dan blijkt dat je hoofd in vol tempo doorgaat

Maak ruimte voor reflectie

Het is zo waardevol om af en toe eens de tijd te nemen voor stilte. Tijd waar het O.K. is als je gedachten gewoon gaan. Spannend, maar zeker de moeite waard.

Meer leren?

• Oefen eens met stilte, hoelang kun je comfortabel stil zijn? Wat gebeurt er ondertussen met je gedachten?
• Lees het boekje: ‘Een levensregel voor beginners’ van Wil Derkse
• Neem het mee als onderwerp tijdens een teamdag, ik denk graag mee!